Zaproponowano nowe tytuły dla premierów Stormontu

Raport brytyjskiego parlamentu zaleca, aby przywódcy Parlamentu Irlandii Północnej nosili tytuł „premierów kolegialnych”.

Premier i wicepremier Stormontu powinni zostać przemianowani na „premierów kolegialnych” – oświadczyła Komisja parlamentarna Wielkiej Brytanii. Propozycja ta pojawiła się w niedawno opublikowanym, 98-stronicowym raporcie Komisji ds. Irlandii Północnej parlamentu brytyjskiego zatytułowanym „Skuteczność Instytucji Porozumienia w Belfaście/ Porozumienie Wielkopiątkowe” („The Effectiveness of the Institutions of the Belfast/Good Friday Agreement”).

Raport ten omawia różne zagadnienia, które powinny zostać zreformowane w celu poprawy stabilności politycznej w Irlandii Północnej.

Komisja składa się z dziesięciu brytyjskich członków parlamentu reprezentujących różne partie polityczne, spośród których trzech przedstawicieli pochodzi z okręgów wyborczych w Irlandii Północnej.

Obecne tytuły – premier i wicepremier – zostały pierwotnie uzgodnione w ramach Porozumienia Wielkopiątkowego z 1998 r. – umowy pokojowej kończącej dziesięcioletni konflikt nazywany „The Troubles”. Dokument stworzył strukturę podziału władzy we współczesnej Irlandii Północnej.

Wspomniany Raport, omawiany przez serwis bbc.com, zawiera następujące zalecenie: „Nie ma uzasadnionej przyczyny, dla której tytuły premiera i wicepremiera nie powinny formalnie brzmieć jako «premierzy kolegialni». Jest niewielki spór, co do równorzędnych uprawnień obu urzędów. Jest zgodna opinia, że oddzielne tytuły mogą sugerować podział na stanowisko nadrzędne i podrzędne. (…) Istnieje także porozumienie, że gdy Biuro Wykonawcze (Executive Office) dobrze funkcjonuje, premier i wicepremier są postrzegani jako osoby działające wspólnie w najlepszym interesie Irlandii Północnej. (…) Zalecamy, aby tytuły premiera i wicepremiera zostały przemianowane na «premierów kolegialnych». W związku z tym rząd, w ścisłej konsultacji z Rządem Irlandii [Północnej] oraz partiami w Irlandii Północnej, powinien podjąć działania legislacyjne w celu zmiany Ustawy o Irlandii Północnej z 1998 roku w tym zakresie na początku kolejnej kadencji Zgromadzenia”.

Według stanu na grudzień 2023 r. Irlandia Północna od 22 miesięcy nie ma funkcjonującego rządu, powszechnie zwanego Organem Wykonawczym Stormontu (Stormont Executive).

W związku ze sprzeciwem Demokratycznej Partii Unionistycznej wobec Protokołu dotyczącego Irlandii Północnej, będącego częścią umowy o wystąpieniu z UE zawartej między Wielką Brytanią a Unią Europejską, 3 lutego 2022 r. do dymisji podał się ówczesny minister DUP Paul Givan, MLA. Zgodnie z ustawą z 1998 r. wiceminister Michelle O’Neill, MLA również przestała sprawować swoją funkcję.

Niespełna trzy miesiące później, 5 maja 2022 r. odbyły się ostatnie wybory do Zgromadzenia w Stormoncie (Stormont Assembly), w których partia polityczna Sinn Féin zdobyła najwięcej miejsc (27 z 90), uprawniając jej liderkę Michelle O’Neill do objęcia stanowiska premiera.

Jednakże, aby O’Neill mogła zostać premierem, wymagane jest poparcie Demokratycznej Partii Unionistycznej (DUP), która, jako największa partia unionistyczna, ma prawo nominować swojego lidera na stanowisko wicepremiera. DUP zdobyła drugą najwyższą liczbę miejsc w wyborach, bo aż 25.

Jednak przed wyborem premiera i wicepremiera, członkowie Zgromadzenia (MLA) muszą najpierw wybrać przewodniczącego Zgromadzenia. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, do tego potrzebna jest większość zarówno wśród członków Zgromadzenia uznawanych za „unionistycznych”, jak i „nacjonalistycznych”.

Od czasu ostatnich wyborów w maju, Zgromadzenie zostało zwołane pięć razy w celu wyboru przewodniczącego, co jest konieczne przed przeprowadzeniem dalszych prac Zgromadzenia, w tym wyboru rządu. Z powodu odmowy DUP w kwestii wybrania przewodniczącego, Zgromadzenie, a co za tym idzie, rząd, pozostaje zawieszony.

DUP oświadczyła, że będzie kontynuować bojkot tworzenia nowego rządu, dopóki nie osiągnie zadowalającej umowy z rządem brytyjskim w sprawie dalszych zmian w zasadach handlu po Brexicie obowiązujących w Irlandii Północnej. Posłanka DUP Carla Lockhart, która zasiada w Komisji odpowiedzialnej za wcześniej wspomniany Raport, powiedziała, że ma poważne obawy, co do rekomendacji raportu. Występując w programie radiowym BBC Good Morning Ulster, Lockhart stwierdziła, że DUP sprzeciwiła się Raportowi: – Nie uważamy, aby w obecnej chwili należało wprowadzać radykalne zmiany w funkcjonowaniu Irlandii Północnej i zgromadzenia [Stormontu].

Jednak rzecznik prasowy Sinn Féin był zdania, że „po 25 latach od Porozumienia Wielkopiątkowego konieczne jest wyciągnięcie wniosków dotyczących tego, co zadziałało, ale także tego, co nie zadziałało”.

Partia Sinn Féin stwierdziła, że obecna blokada ze strony DUP jest „niesprawiedliwa wobec wszystkich tych, którzy głosowali na rzeczywistą zmianę w maju ub. roku, a także w niedawnych wyborach samorządowych i dla tych, którzy głosowali na partie, by te wspólnie działały na rzecz dobra wszystkich obywateli”.

Tymczasem rzecznik Northern Ireland Office (NIO) skomentował, że rząd brytyjski „w pełni skupia się na przywróceniu działalności władzy wykonawczej tak szybko, jak to możliwe”.

Mimo, że Stormont właściwie nie funkcjonuje, to posłowie otrzymują wynagrodzenie, chociaż 1 stycznia br. wynagrodzenia członków Zgromadzenia (MLAs) zostały obniżone o ok. 27,5 proc. z 51,500 funtów do obecnych 37,337 rocznie.

NG