Sztuka celtycka

Z kultury halsztackiej

Sztuka celtycka ma swój początek w kulturze halsztackiej, która charakteryzuje się głęboką ornamentyką opartą głównie o wzory geometryczne.

W północnych Alpach

Sztuka celtycka istniała w okresie od 800 do 400 r. p.n.e. Zaznaczyła się głównie na terenach północnych Alp. Podstawą bogactwa plemion celtyckich była niezrównana umiejętność związana z wytopem żelaza, a także z wydobywaniem soli. To właśnie z tych materiałów wykonywano pierwsze figurki oraz płaskorzeźby skalne.

Ekspansja celtycka

Zasięg oddziaływania kultury celtyckiej zmieniał się wraz ich ekspansywnością. Rozkwit sztuki celtyckiej w szczególny sposób zaznaczył się w okresie lateńskim. Wówczas, Celtowie w swojej sztuce podkreślili jak ważne były dla nich zwierzęta. Przedstawienia figuralne ludzi i zwierząt pokazują, że Celtowie nie tylko wykorzystywali zwierzęta do pracy, ale obdarzali je ogromnym szacunkiem i miłością.

Abstrakcja

Niekiedy też elementy zdobnicze należące do sztuki celtyckiej cechują się znacznie większą abstrakcyjnością swojej formy. Dla przykładu, niewielkie formy rzeźbiarskie ukazujące twarze ludzkie, przedstawiano z nienaturalnie wielkimi oczami. Takie rzeźby wykonywano jako ozdoby kubków i mis kuchennych.

Wypukłe oczy

Trójkątne lub też symetryczne twarze o wypukłych oczach, z bardzo mocno zarysowanymi brwiami i wywiniętymi wargami, przypominają raczej demoniczne maski lub ludzkie karykatury. Odnaleziony w Niemczech celtycki obelisk, datowany na III wiek p.n.e. ozdobiony jest brodatymi głowami – nawet kobiecymi. Celtowie przedstawiali też figury zwierząt z nienaturalnie ogromnymi ogonami, głowami, oczami czy nawet całym korpusem.

Celtycka sztuka w Prowansji

W Prowansji również odkryto celtyckie figury i płaskorzeźby ukazane w formie czaszek lub głów. Stanowiły elementy zdobnicze podpór i nadproży świątyń. W Bouches du Rhone znaleziono nawet rzeźbę związaną z celtycką mitologią. Nosi ona miano „Potwora z Noves”. Przedstawia podobne do lwa zwierzę pożerające człowieka. Łapy potwora oparte są na dwóch głowach ludzkich. Motyw obciętej głowy ludzkiej w mitologii celtyckiej związany jest ze zwyczajem odcinania głów pokonanych wojowników i przytwierdzania ich w formie trofeum do tarcz, a nawet do ścian domów.

Małe rzeźby

W sanktuariach odnaleziono też małe rzeźby zwierząt – dzików, jeleni, byków, niedźwiedzi. Wszystkie te stworzenia występują w mitologii celtyckiej. Wiele takich znalezisk archeologicznych jest jednak uszkodzonych. Możliwe, że ich niekompletność wiąże się z celtyckimi rytuałami, w których wykorzystywano te przedmioty. Znany jest bowiem przekaz, według którego druidzi podrzucali figurkę bogini Dagdy, aby pokazać ją duchom mieszkającym na czubkach wysokich drzew.

Ewa Michałowska-Walkiewicz

FOTO: La Tarasque de Noves, Wikipedia, Musée Lapidaire, Fabrice Philibert-Caillat (musée Calvet, Avignon), domena publiczna, CC 3.0