Hazard w dobrej sprawie

Historia irlandzkiej loterii Sweepstakes

W 1930 r., gdy świat znalazł się w samym środku kryzysu gospodarczego znanego jako „Wielki Kryzys”, rząd Wolnego Państwa Irlandzkiego, które osiem lat wcześniej uzyskało niezależność od Wielkiej Brytanii, borykał się z trudnościami finansowymi. Obszarem szczególnej troski finansowej było utrzymanie krajowych szpitali. Tak więc, aby zebrać potrzebne dochody, które pomogłyby pokryć ogromne wydatki, niektórzy biznesmeni opracowali genialny pomysł, który okazał się opłacalnym źródłem dochodów rządowych.

Ustawa o publicznych szpitalach charytatywnych z 1930 r. ustanowiła Irish Free State Hospitals’ Sweepstak – wielką loterię, która miała finansować szpitale. Jednak Irish Sweepstakes (jak ją powszechnie nazywano) miała być prowadzona i zarządzana nie przez sam rząd, ale przez prywatną firmę nastawioną na zysk.

Jednym z głównych organizatorów tej loterii był Richard Duggan, znany dubliński bukmacher, który wcześniej organizował wiele mniejszych loterii dla różnych organizacji charytatywnych. Nowa Irish Sweepstakes okazała się jednak największą loterią we współczesnej historii.

Cena losu wynosiła 10 szylingów (równowartość 0,5 funta). Każdy los miał wydrukowany unikalny 5-cyfrowy numer poprzedzony dwoma literami. Ten sam numer i seria wydrukowane były na drugiej części losu, którą należało oderwać, wypełnić i odesłać pocztą do siedziby loterii w Dublinie.

O wyjątkowości Irish Sweepstakes zdecydował jednak tryb przyznawania nagród. Zwycięzcy byli określani nie tylko na podstawie numeru kuponu, ale także na podstawie wyniku jednego z trzech głównych wyścigów konnych, które odbywały się corocznie w Anglii: Cambridgeshire Handicap, Epsom Derby i Grand National.

Na kilka dni przed dniem wyścigu, numery kuponów były wybierane ręcznie ze specjalnie zaprojektowanych obrotowych beczek (zwykle przez pielęgniarki w mundurach), a każdy taki kupon był losowo dopasowywany do imienia konia, który miał wziąć udział w nadchodzącym wyścigu. W związku z tym, szansa na wygranie jednej z większych nagród pieniężnych zależała nie tylko od wytypowania numeru kuponu, ale także od dopasowania go do imienia konia, który zajął miejsce na podium.

Co ciekawe, Irish Sweepstakes nie miało formalnego związku biznesowego z organizatorami wyścigów konnych, a organizatorzy wyścigów nie otrzymywali żadnych dochodów ze sprzedaży kuponów tej loterii.

Numery zwycięskich kuponów były drukowane w gazetach na całym świecie, a w szczytowym momencie loteria zatrudniała ok. 4 tysięcy osób, głównie w administracji, co czyniło loterię największym pracodawcą w tamtym czasie.

W momencie powstania Irish Sweepstakes, loterie były nielegalne w Wielkiej Brytanii. Niemniej jednak, na początku lat 30-tych XX w. ok.75 proc. wszystkich losów Irish Sweeptakes zostało sprzedanych właśnie w Wielkiej Brytanii i to nie tylko dużej liczbie irlandzkich imigrantów, ale także wielu innym osobom, które po prostu marzyły o zwycięstwie.

Największa wygrana w historii loterii padła w 1931 r., kiedy to włoski imigrant, Emilio Scala wygrał 375 tysięcy funtów. W dzisiejszej czasach odpowiada to równowartości ok. 20 mln euro.

Jednakże, ogromna ilość pieniędzy wydawanych przez obywateli na zagraniczną loterię, zwłaszcza w okresie trudności gospodarczych, przyciągnęła uwagę rządu Wielkiej Brytanii, a w czerwcu 1931 r. premier Wielkiej Brytanii – Ramsay MacDonald nazwał Irish Sweepstakes „straszliwym zagrożeniem dla moralności kraju”.

W 1934 r. nowa brytyjska Ustawa o zakładach i loteriach zakazała reklamowania i promowania Irish Sweepstakes w brytyjskich gazetach i czasopismach. Prawo zakazało również importu i sprzedaży losów. Choć środki te nie powstrzymały całkowicie dochodowej sprzedaży losów w Wielkiej Brytanii, zmotywowało to organizatorów loterii do skupienia swojej uwagi na innym większym potencjalnym rynku losów z ogromną irlandzką diasporą: Stanach Zjednoczonych.

W tamtym czasie hazard był nielegalny w większości amerykańskich stanów, a także w Kanadzie. Jednak w prawie każdej społeczności, w której żyli Irlandczycy, bilety były sprzedawane różnymi kanałami, zwykle przez kogoś, kogo kupujący znał i komu ufał. Liczba kuponów, które nie dotarły z powrotem do Irlandii na losowanie, jest jednak niemożliwa do obliczenia, ponieważ służby celne Stanów Zjednoczonych skonfiskowały i zniszczyły kilka milionów kuponów.

Niemniej jednak, wielu Amerykanów miało szczęście i wygrało nagrody. W krótkim, 1,5 minutowym klipie filmowym powstałym w 1936 r., brytyjska firma Pathé News stwierdziła, że w ostatniej irlandzkiej loterii ponad 50 proc. z 1,25 mln funtów w nagrodach pieniężnych trafiło do osób mieszkających w Stanach Zjednoczonych. Filmik przedstawiał dwóch takich zwycięzców, każdy z nich otrzymał po 30 tysięcy funtów: Gazellę Copp z Brooklynu i mieszkańca Nowego Jorku, Sama Smalla wraz z żoną i małym synem, który wymienia różne przedmioty, które chciałby, aby jego ojciec kupił mu za nowo zdobytą fortunę.

Loteria była obsługiwana i administrowana przez prywatną firmę Hospitals Trust Ltd, której właściciele legalnie otrzymywali zyski ze sprzedaży kuponów.

Wydanie amerykańskiego magazynu biznesowego Fortune z listopada 1966 r. opisywało Irish Sweepstakes jako: „prywatną firmę prowadzoną dla zysku, a garstka jej akcjonariuszy wykorzystała swoje zyski z loterii do zbudowania grupy przedsiębiorstw przemysłowych, które są dość duże w skromnej irlandzkiej gospodarce”.

Począwszy od lat sześćdziesiątych XX w., wiele rządów stanowych i prowincjonalnych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie zaczęło zmieniać swoje przepisy dotyczące hazardu, a kilka stanów amerykańskich ustanowiło własne loterie publiczne. Wtedy popularność Irish Sweepstakes zaczęła spadać. Ostatnia loteria odbyła się w styczniu 1986 r., później została zastąpiona nową Irlandzką Loterią Narodową, która była zarządzana przez irlandzką pocztę An Post.

Jednak przez ponad pół wieku Irish Sweepstakes wzbogaciła wielu ludzi, wniosła znaczący wkład w finansowanie irlandzkich szpitali, a także pomogła sfinansować budowę wielu nowych placówek w całym kraju. Według raportu RTÉ z 1987 r., w ciągu 56 lat działalności Irish Sweepstakes wypłaciła irlandzkiemu państwu ponad 270 mln funtów w postaci nagród i ponad 130 mln funtów szpitalom jako wsparcie finansowe.

Jak na ironię, dziś istnieje kwitnący popyt wśród kolekcjonerów na zabytkowe bilety Irish Sweepstakes, z których wiele jest sprzedawanych na stronach internetowych takich jak eBay, Amazon i innych. Niektóre z nich osiągają wartość kilkaset dolarów, w zależności od ich stanu i rzadkości. Nic dziwnego, że większość z nich znajduje się w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.

RB

FOTO 1: Kupon na irlandzką loterię z 1935 r., www.pinterest.ca

FOTO 2: Pielęgniarki trzymające zwycięskie kupony loterii wybrane z bębnów, 1946 r., Wikipedia, Poll, Willem van de, domena publiczna, CC BY-SA 3.0 nl