Cedric Gibbons – twórca Oscara

Chociaż nierzadko zdarza się, że ludzie z branży filmowej „wymyślają” siebie na nowo, używając pseudonimu lub odejmując kilka lat od swojego rzeczywistego wieku, kłamstwo na temat miejsca urodzenia jest co najmniej niezwykłe.

Jednak dla pewnego bardzo dumnego Amerykanina pochodzenie irlandzkie ze strony ojca nie było wystarczające i przez całe życie twierdził, że urodził się w Dublinie. Najwyraźniej nikt w to nie wątpił, ani nie prosił o przedstawienie aktu urodzenia.

Osobnik ten nazywał się Cedric Gibbons i wielu uważa go za najbardziej wpływowego reżysera artystycznego w historii amerykańskiego kina. Chociaż jego nazwisko pojawia się w napisach końcowych ok. 1500 hollywoodzkich filmów, większość ludzi, nawet wielu zagorzałych kinomanów, prawdopodobnie nie wie, że ten Amerykanin irlandzkiego pochodzenia był jednym z członków-założycieli Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej i zaprojektował statuetkę, która jest znana na całym świecie jako Oscar.

Można powiedzieć, że życie Cedrica Gibbonsa nigdy nie było nudne. Był perfekcjonistą i surowym zadaniowcem. W swojej karierze był 39 razy nominowany do Oscara za najlepszą scenografię, a nagrodę w tej kategorii zdobył rekordowo 11 razy.

Gibbons urodził się 23.03.1890 r. w Nowym Jorku (chociaż niektóre źródła mówią, że w 1893 r.). Jego ojcem był Irlandczyk, Austin P. Gibbons, który był architektem, a matką była Amerykanka, Veronica de domo Fitzpatrick. Nazwisko panieńskie matki sugerowałoby, że w jej drzewie genealogicznym mogliby się znajdować irlandzcy przodkowie.

Po ukończeniu szkoły podstawowej, Cedric studiował na Akademii Sztuk Pięknych (Art Students League of New York) w 1911 r., a następnie rozpoczął pracę w biurze ojca jako młodszy rysownik. W 1915 r. dostał pracę w dziale artystycznym w Edison Motion Picture Studios, firmie produkującej filmy, zarządzanej przez legendarnego wynalazcę Thomasa Edisona, która znajdowała się w dzielnicy Bronx. Założone w 1894 r. studio nakręciło blisko 1200 filmów w tym 54 filmów pełnometrażowych w ciągu kolejnych 14 lat. W 1918 r. ogłosiło upadłość.

W tym okresie, gdy filmy były jeszcze nieme, wiele z nich nakręcono w rejonie Nowego Jorku, który nadal był głównym ośrodkiem produkcji filmowej w Stanach Zjednoczonych. Miasto to wkrótce zostało przyćmione przez rozwijający się przemysł produkcji filmowej w południowej Kalifornii, w miejscu znanym obecnie jako Hollywood.

Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej w 1917 r. tymczasowo przerwało karierę Gibbonsa, który został powołany do wojska i służył w rezerwie marynarki wojennej USA, ale nie został wysłany za ocean.

Po zamknięciu Edison Motion Picture Studios, Gibbons stał się bezrobotny. Mniej więcej w tym czasie centrum produkcji filmowej w Stanach Zjednoczonych zaczęło przenosić się do Hollywood. Wydaje się więc logiczne, że Gibbons, biorąc pod uwagę jego umiejętności i wcześniejsze doświadczenie, przeniósł się na zachodnie wybrzeże, aby rozwijać swoją karierę.

Gibbons szybko znalazł pracę w dziale artystycznym w Samuel Goldwyn Studios, które później połączyło się z Metro Pictures i Louis B. Mayer Pictures w 1924 r., tworząc Metro-Goldwyn-Mayer, powszechnie znane jako MGM, które stało się jednym z głównych hollywoodzkich studiów, produkując jedne z najbardziej popularnych i odnoszących sukcesy komercyjne amerykańskich filmów w kolejnych dziesięcioleciach.

Podczas negocjacji swojego pierwszego kontraktu z MGM, Gibbons przebiegle nalegał na uwzględnienie w nim klauzuli, na mocy której miałby być wymieniany w napisach końcowych jako reżyser artystyczny każdego filmu MGM wyprodukowanego w Stanach Zjednoczonych. Jednak od 1925 r. niemal wszystkie produkcje studia były projektowane przez zespół współpracujących ze sobą artystów, choć Gibbons był zwykle ich wyznaczonym przełożonym.

Jeśli chodzi o utrzymanie najwyższych możliwych standardów jakości, Gibbons był surowy i odpowiedzialny. Podejmował kluczowe decyzje dotyczące sposobu, w jaki wszystko powinno być zrobione. Reżyser Vincente Minnelli nazwał kiedyś dział artystyczny Gibbonsa „średniowiecznym lennem, którego władca przywykł do robienia rzeczy w określony sposób”, a „Cedric Gibbons był wielkim kardynałem działu artystycznego”.

Gibbons był również innowatorem. Jako jeden z pierwszych zastąpił malowaną scenografię w filmach prawdziwymi trójwymiarowymi meblami. Dodatkowo, jego innowacje oświetleniowe nadały filmom MGM charakterystyczny i wyróżniający się wygląd, a jego scenografie w stylu Art Deco do filmów takich jak „Nasze roztańczone córki” (Our Dancing Daughters,1928) i innych, przypisuje się wpływowi na trendy dekoracji wnętrz w całej Ameryce, ponieważ ci, których było na to stać chcieli, aby ich domy naśladowały ten sam wygląd i elegancję, które regularnie widzieli na srebrnym ekranie.

16.01.1926 r. w Nowym Jorku Gibbons poślubił 22-letnią Gwendolyn Weller urodzoną w Teksasie, którą znał zaledwie od tygodnia. Warto zauważyć, że w oficjalnym akcie małżeństwa oświadczył, że urodził się w Dublinie. Para rozwiodła się wkrótce potem.

Gibbons był także jednym z 36 członków założycieli Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej. Pomysłodawcą Akademii był szef MGM, Louis B. Mayer, który chciał stworzyć organizację, która pośredniczyłaby w sporach pracowniczych między studiami filmowymi a ich pracownikami bez udziału związków zawodowych. Mayer chciał również stworzyć organizację, która poprawiłaby wizerunek przemysłu filmowego wśród ogółu społeczeństwa.

Pierwsze oficjalne spotkanie Akademii odbyło się 6.05.1927 r. w hotelu Biltmore w Los Angeles, a jednym z kilku komitetów utworzonych w pierwszych dniach istnienia Akademii było zorganizowanie systemu, w ramach którego corocznie przyznawane byłyby „Nagrody za Zasługi”. Jednak dopiero w maju 1928 r. komitet rozpoczął poważne dyskusje na temat struktury nagród, procesu głosowania w celu wyłonienia zwycięzców i ceremonii wręczenia. Do lipca 1928 r. zarząd Akademii zatwierdził listę 12 nagród, które miały zostać wręczone. W lipcu ustanowiono system głosowania na zwycięzców i rozpoczął się proces nominacji i selekcji. Właśnie ta „nagroda za wybitne osiągnięcia” jest tym, co znamy teraz jako Oscary.

Gibbons został wybrany lub zgłosił się na ochotnika do stworzenia projektu statuetki nagrody i ostatecznie stworzył znany dziś projekt rycerza trzymającego miecz, stojącego na taśmie filmowej, która ma pięć klatek, co symbolizuje pięć oryginalnych gałęzi Akademii (aktorów, reżyserów, producentów, techników i scenarzystów). Oryginalna statuetka została wyrzeźbiona przez artystę z Los Angeles George’a Stanleya, a pierwsza partia nagród została odlana z brązu w Kalifornijskiej Odlewni Brązu w Los Angeles przez jej właściciela i założyciela, urodzonego we Włoszech artystę Guido Nelli.

Pierwsze wręczenie Oscarów odbyło się 16.05.1929 r. podczas prywatnej kolacji w Hollywood Roosevelt Hotel, z udziałem blisko 270 osób. W sumie przyznano 15 statuetek, honorując artystów, reżyserów i innych uczestników ówczesnego przemysłu filmowego za ich prace w latach 1927-28. Cała ceremonia trwała ok. 15 minut.

Dziś, prawie sto lat później, wygląd kultowych statuetek Oscara zaprojektowanych przez Gibbonsa, które zostały po raz pierwszy przyznane tej nocy, pozostaje niezmienny. Nie jest jednak jasne, kiedy dokładnie nagroda zyskała przydomek „Oscara” i dlaczego została tak nazwana.

Aktorka Bette Davis twierdziła, że nazwa pochodzi od jej żartobliwego spostrzeżenia, że tył statuetki wygląda jak tył jej męża Harmona Oscara Nelsona. Jednak felietonista Sidney Skolsky utrzymywał, że to on nadał nagrodzie przydomek. Inna legenda głosi, że ówczesna bibliotekarka Akademii, Margaret Herrick, po zobaczeniu statuetki oświadczyła, że postać wygląda jak jej wujek Oscar.

W 1930 r., na przyjęciu zorganizowanym w San Simeon, ogromnej rezydencji giganta mediowego Williama Randolpha Hearsta, Gibbons został przedstawiony urodzonej w Meksyku aktorce Dolores Del Rio, która również pracowała dla MGM. Oboje zaczęli się spotykać, a zaledwie kilka miesięcy później, 6.08.1930 r., pobrali się podczas małej ceremonii w Santa Monica. Warto zauważyć, że w komunikacie prasowym dotyczącym ślubu podano, że Gibbons pochodził z Irlandii. Powody tej dezinformacji nie są znane. Co więcej, pomimo posiadania amerykańskiego aktu urodzenia wydanego przez stan Nowy Jork, Gibbons twierdził w amerykańskich formularzach spisowych, że urodził się w Irlandii, a jego rodzina wyemigrowała do USA w jego wczesnym dzieciństwie. Można zatem założyć, że Gibbons był wyraźnie dumny ze swojego irlandzkiego pochodzenia i chętnie je podkolorowywał.

Po 11 latach małżeństwa Gibbons i Del Rio rozwiedli się w 1941 r., co mogło być spowodowane romansem Dolores z reżyserem filmowym Orsonem Wellesem, który był od niej o 11 lat młodszy. (Romans Del Rio z Wellesem trwał do 1943 r.).

25.10.1944 r. Gibbons poślubił modelkę i aktorkę Hazel Brooks. On miał 54 lata, a ona 19. Brooks zadebiutowała na ekranie niewielką, niewymienioną w napisach rolą „Miss June” w filmie MGM „Du Barry Was a Lady” (1943), w którym wystąpił Gene Kelly. Para nie miała dzieci, ale pozostała razem aż do śmierci Gibbonsa w 1960 r.

Podczas swojej 32-letniej kadencji w MGM, Gibbons wyreżyserował także jeden film fabularny, którego temat z perspektywy czasu wydaje się dziwnym wyborem, gdyż nie zawierał on żadnych bujnych, misternie wykonanych mebli czy eleganckich scenografii inspirowanych stylem art deco. Niemniej jednak ten przygodowy film akcji „Miłość Tarzana” (Tarzan and His Mate, 1934) z Johnnym Weissmullerem i urodzoną w Irlandii aktorką Maureen O’Sullivan, został wysoko oceniony za swoje walory wizualne.

Co więcej, scenografie Gibbonsa, zwłaszcza te z filmów „Urodzona do tańca” (Born to Dance, 1936) i „Rosalie” (1937), mocno inspirowały architekturę budynków kin od końca lat 30. do lat 50. ub. wieku. Wśród klasycznych przykładów można wymienić Loma Theater w San Diego, Crest Theaters w Long Beach w Kalifornii i Fresno w Kalifornii oraz Culver Theater w Culver City w Kalifornii, z których niektóre wciąż istnieją. Styl ten jest czasem określany jako Art Deco lub Art Moderne.

W 1950 r. Gibbons otrzymał specjalnego Oscara za „konsekwentną doskonałość” w projektowaniu produkcji. Odszedł z MGM w 1956 r. i spędził pozostałe lata na spokojnej emeryturze, ciesząc się czasem spędzonym z Hazel. Zmarł w Los Angeles 26.07.1960 r. na przewlekłą chorobę w wieku 70 lat i został pochowany na cmentarzu Calvary we wschodnim Los Angeles.

Gibbons został wprowadzony do Nagrody Amerykańskiej Gildii Scenografów: Hall of Fame (Art Directors Guild Hall of Fame) w lutym 2005 r.

I choć większość ludzi nigdy o nim nie słyszała, wkład Gibbonsa w „Złoty Wiek” amerykańskiego kina jest nieoceniony.

RB

FOTO 1: Portret Cedrica Gibbonsa, data i fotograf nieznane, domena publiczna

FOTO 2: Birkho, Academy „Award of Merit” przyznana aktorowi Emilowi Janningsowi podczas pierwszej ceremonii wręczenia nagród, która odbyła się 16 maja 1929 r., Wikimedia, domena publiczna